KISTASU'L EFKAR Fİ TAHLİKİKİ'L ESRAR

Felsefe, kelâm, astronomi ve geometri alanlarında önemli eserler vermiş olan Şemsüddîn Muhammed b. Eşref es-Semerkandî (ö. 722/1322), mantık alanındaki üstün başarısını Kıstâsu’l-Efkâr fî Tahkîki’l-Esrâr adlı eserinde ortaya koymuştur. Sistematik bir bütünlüğe sahip olan eser, geleneksel tasavvurât (kavramlar) ve tasdîkât (önermeler) ayırımına dayalı genel mantık konularını içerecek biçimde yazılmasının yanı sıra bizzat müellifi tarafından sistemleştirilen ve bütünüyle İslâm düşüncesinin en özgün ürünlerinden biri olan “âdâbu’l-bahs ve’l-münâzara” adlı bir tartışma bölümünü de içermektedir. Eser bu bölümü ile klasik gelenekteki ilk ve tek örnektir. Eserinde Fârâbî, İbn Sînâ, Fahreddin er-Râzî, Nasîrüddin et- Tûsî, Efdaluddin el-Hûneci, Zeynuddin el-Keşşî, Esîrüddin el-Ebherî, Gazzâlî, ve Ebu’l-Berekât el-Bağdâdî gibi otoritelere başvuran Semerkandî, gerek mütekaddimûn gerekse müteahhirûnun çeşitli kavramsal yaklaşımları karşısında eleştirel bir tutum almaktan çekinmemiştir.
Kıstâsu’ l-Efkâr fî Tahkîki’ l-Esrâr’ın yayına hazırlanmasında Atıf Efendi Yazma Eser Kütüphanesi 1673, 1674 ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu 2656 numarada kayıtlı yazma nüshalar esas alınmıştır.